Bitcoin Hakkında Tüm Merak Edilenleri Cevaplıyoruz

Daha önce Bitcoin ve Blockchain kavramlarıyla ilgili yayınladığımız yazının ardından, Bitcoin ve benzer dijital para birimlerine dair merak ettiğiniz soruların hepsini bu yazıda bir arada bulabilirsiniz. Bu arada yazıda yanıtını bulamadığınız sorular varsa yorum yazarak sorabilirsiniz. Hadi başlayalım.

Madem Bitcoin dijital bir para birimi, yazılım kopyalar gibi mevcut Bitcoin’leri elektronik ortamda istediğimiz kadar çoğaltamaz mıyız? 

Hayır. Sistemin kurgusu Bitcoin para birimini enflasyona ve aynı parayı birçok kez harcama gibi dolandırıcılık girişimlerine karşı koruyacak katı kurallar içeriyor. Ayrıca henüz dolaşıma girmemiş Bitcoin’lerin ne zaman dağıtılacağı ve toplamda en fazla kaç Bitcoin olacağı baştan itibaren belirlenmiş durumda.

Bitcoin’ler yaklaşık 10 dakikada bir dağıtılıyor ve yine yaklaşık her 4 yılda bir 10 dakika içinde dağıtılacak Bitcoin’lerin sayısı yarıya düşüyor. İlk dönem olan 2009-2012 yılları arasında sistem her 10 dakikada bir 50 Bitcoin dağıtıyordu. 2013’te başlayıp 2016 yılı Temmuz ayına kadar süren ikinci dönemde bu rakam 25’e düşmüştü. 9 Temmuz’dan itibaren kazanılacak ödül sistem tarafından önümüzdeki 4 yıl için 12,5 Bitcoin’e indirildi (bir sonraki düşüşün ne zaman olacağını www.bitcoinblockhalf.com adresinden de takip edebilirsiniz).

Bu süreç 2140 yılında 21 milyon Bitcoin’in tümü sisteme katılana kadar devam edecek. Dağıtılan toplam Bitcoin adedi 21 milyonu asla geçmeyecek.

Şu an piyasada kaç Bitcoin var ve bunların değeri ne kadar?

Bugüne kadarki tüm Bitcoin işlemlerinin ortalaması alındığında Bitcoin başına 415 dolar gibi bir ortalama fiyat çıkıyor. Bitcoin fiyatları talebe bağlı olarak değiştiği için gün içinde yüzlerce dolara varan fiyat oynamalarıyla karşılaşılabiliyor. Ben bu yazıyı yazarken dolaşımda olan Bitcoin adedi 15 milyon 691 bin idi ve birim fiyat da 621 dolardı. Bu da Bitcoin piyasasının toplamda yaklaşık 9,5 milyar dolarlık değeri olduğunu gösteriyor. 29 Kasım 2013’te Bitcoin’in ulaştığı 1242 dolarlık değer bugüne dek gördüğü en büyük değer olarak biliniyor.

Bitcoin’i daha küçük parçalar halinde bozdurup harcamak mümkün mü? İlla birer birer mi harcamak lazım?

Bitcoin’i en küçük birimi olan Satoshi’ye dönüştürerek parça parça harcamak mümkün. 1 Satoshi, Bitcoin’in yüz milyonda birine karşılık geliyor. Ayrıca milyonda biri mikro Bitcoin, binde biri mili Bitcoin olarak adlandırılıyor.

Bitcoin madencilerinin ortaya koyduğu işlem gücü ve harcadığı enerji hangi ölçekte?

Tahmin etmek zor. 2015 yılı sonunda küresel ölçekteki Bitcoin madencilerinin toplam işlem gücünün dünyanın en iyi 500 süper bilgisayarının toplam işlem gücünün 11 bin katına ulaştığına dair haberler çıkmıştı. Motherboard sitesinden Sebastiaan Deetman’ın 2016 yılı Mart ayında yaptığı hesaplamalara göre dünya genelindeki Bitcoin madencileri 350 megavat, yani ABD’de 280 bin evin enerji ihtiyacını karşılamaya yetecek kadar enerji harcıyor. Deetman süreç böyle devam ederse Bitcoin ağının enerji ihtiyacının 2020 yılında 14 gigavata ulaşacağına, bunun da Danimarka’nın toplam enerji ihtiyacına eşit olacağına işaret ediyor. Bu nedenle bu işte kâr zarar hesabı yaparken harcayacağınız zaman ve enerjiyi göz ardı ederseniz, ciddi zarara girebilirsiniz.

Bu durum, Bitcoin’e haklı eleştiriler yöneltilmesine neden oluyor. Bitcoin, zaman içinde yeni Bitcoin üretimini yavaşlatmak amacıyla işlemleri yapay olarak zorlaştırdığı için, milyonlarca bilgisayarın bu işe ayrılmasının yanı sıra sırf bu işe özel işlemcilerin ve hesaplama sistemlerinin geliştirilmesine neden oldu. Günümüzde normal bilgisayarların Bitcoin madenciliği için özel tasarlanmış işlemciler ve cihazlar karşısında neredeyse hiç şansı yok. Ayrıca işleri zorlaştırmak için yapay olarak kurgulanan bu sistem, çok ciddi bir enerji israfına yol açıyor.

Bu kadar işlem gücü ve enerji tüketimi sadece yeni Bitcoin’ler bulmak için mi?

Bitcoin madenciliği şu an muhtemelen dünyanın en güçlü dağıtık bilgisayar ağına sahip. Gönül isterdi ki bu işlem gücü kanser ve diğer hastalıkların tedavisi için işe yarayacak molekül alternatifleri keşfetmekten uzayda akıllı yaşamın izlerini aramaya kadar başka amaçlar için de kullanılabilsin.

Maalesef olmuyor. Bitcoin madenciliğinin temelini oluşturan hesaplama yaklaşımı, sistemin farklı bir amaç için kullanılmasına izin vermiyor. Ne kadar büyük bir kayıp…

Ben de Bitcoin madenciliği yapabilir miyim?

İsterseniz tabii ki, neden olmasın. Ama şu an dünya genelinde yeni Bitcoin’leri keşfetmek için öylesine büyük bir rekabet var ki, bu iş ilk çıktığında belki günde 100 Bitcoin toparlamaya yetecek olan bilgisayarınız aynı seviyeyi tutturmak için artık milyonlarca yıl uğraşmak zorunda. Bu nedenle bu işe tek başınıza girmek yerine Bitcoin madencilerinin oluşturduğu havuzlara katılmayı deneyebilirsiniz. Binlerce kullanıcıyı bir araya toplayarak birlikte aramaya çıkan bu havuzlar, havuzda yer alan herhangi birinin sıradaki Bitcoin’leri keşfetmesi durumunda ganimeti uygun şekilde tüm üyeler arasında paylaştırıyor. Bu şekilde daha fazla şansınız olabilir.

Diğer yandan bu havuzların başa dert olduğu durumlar da var. Bitcoin’de eski bir kaydı değiştirerek sistemi kandırmak isteyen herhangi birinin bunu sistemde yer alan tüm bilgisayarlardan daha hızlı yapması gerektiğinden, bunun da tek kişi için neredeyse imkânsız olduğundan bahsetmiştik. Ama olur da sistemdeki madencilerin yarısından fazlasını ortak bir havuzda toplayabilirseniz, bir anda merkezi yönetime sahip olmamak üzere kurgulanmış bir sistemde karar verici çoğunluğa dönüşebilirsiniz.

Bitcoin platformunun yüreğini ağzına getiren ve “%51 Krizi” adı verilen bu durumun bir örneği 2014 yılında yaşandı. GHash adlı bir madenci grubu bir süre için sistemde yüzde 50’nin üzerinde ağırlığa sahip oldu ve tüm sistemi risk altında bıraktı. Sorun grupta yer alan bazı madencilerin gönüllü olarak diğer gruplara geçmesiyle çözüldü.

Bitcoin fiyatları neden bu kadar değişken?

Bitcoin gün içinde bile yüzlerce dolarla ifade edilen fiyat değişimleri yaşayabiliyor. Bu tamamen arz talep meselesi. Belli bir zamanda Bitcoin almak isteyenlerin sayısı artarsa fiyat yükseliyor, azalırsa fiyat düşüyor. Değişimin bu kadar hızlı olmasının sebebi Bitcoin para biriminin toplam piyasa değerinin diğer geleneksel para birimlerine kıyasla düşük olması. Örneğin trilyonlarca dolar değere sahip bir piyasada yaprak kımıldatmayacak bir hareket, 10 milyar dolarlık Bitcoin piyasasında büyük dalgalanmalara neden olabiliyor. Bitcoin piyasasının değeri arttıkça bu dalgalanmaların azalacağı düşünülüyor.

Bazı Bitcoin işlemlerinden komisyon alındığını duydum. Bu komisyon merkezi bir yönetime bağlı olmayan bir sistemde kimlere gidiyor?

Bitcoin madencilerinin yaptığı işin aslında boş bir iş olmadığından ve yapılan her hesaplamanın sistemin güvenliğini artırdığından daha önceki yazımızda bahsetmiştik. Bu yüzden madenciler emeklerinin karşılığını sadece 10 dakikada bir dağıtılan yeni Bitcoin’ler olarak değil, bazen de işlem komisyonu olarak alıyor.

Bunun nasıl olacağına da yine sistem karar veriyor. Örneğin yaptığınız bir alışveriş karşılığında elinize geçen Bitcoin’i aynı gün harcamaya yeltenirseniz sistemin size komisyon kesme olasılığı artıyor. Neden? Bitcoin’in işleyişi gereği bir işlemin kayıt defterindeki yeri ne kadar eskiyse, birilerinin bu işleme dair hile yapabilme olasılığı o kadar azalır. Böylece sistem sizi bundan caydırmaya çalışıyor.

Bir süre sonra dağıtılan Bitcoin sayısı iyice azaldığında, dağıtılan komisyonların madencilerin en büyük gelir kapısına dönüşeceği öngörülüyor. 2140 yılından itibaren sistemde komisyon hariç gelir elde etme imkânı kalmayacak. O zamana kadar sistem kalırsa tabii.

Bitcoin çalınmaya karşı güvenli mi?

Pek sayılmaz. Bir Bitcoin’in size ait olduğunu ispatlamak için, herkese açık şifreleme anahtarının yanında bir de sadece sizde olan ve başka hiç kimsenin bilmediği bir özel anahtar göstermeniz gerekir. Böylece sistem elinizdeki varlığın geçerli olduğuna karar verir. Eğer bu anahtarı kaptırırsanız varlığınızı da kaptırmış olursunuz. Mesela FBI tarafından Silk Road operasyonunda ele geçirilen ve açık artırmayla satılan 1Ez69SnzzmePmZX3WpEzMKTrcBF2gpNQ55 kodlu anahtar 30 bin Bitcoin içeriyordu. Yani şu dizilim daha önce sizin elinize geçmiş olsaydı 20 milyon dolar cebinizdeydi.

Bu durum bilgisayar korsanlarını Bitcoin madenciliğiyle uğraşmak yerine doğrudan kişilerin cüzdanında, hatta Bitcoin aracı kuruluşlarında bulunan Bitcoin’leri çalmaya itiyor. Çünkü daha zahmetsiz ve karşılığında gelen ödül de bir o kadar cazip. Dünyanın en büyük Bitcoin borsalarından Mt. Gox’a yapılan ve şirketin iflasına sebep olan 460 milyon dolarlık vurgun bunun en acı ve çarpıcı örneğiydi.

Bugün elinde hatırı sayılır miktarda Bitcoin varlığı olan çoğu kişi, bunu çevrimiçi veya cep telefonu gibi kolay ele geçirilecek bir platformda saklamak yerine USB belleğe yazıp banka kasasına kilitlemeyi veya yazıcıdan kodun çıktısını alıp kâğıdı bir yerlerde saklamayı tercih ediyor.

Elimdeki Bitcoin varlığına dair özel anahtarı kaybedersem ne olur?

Söz konusu Bitcoinler üzerindeki kontrolünüzü kaybedersiniz ve kimse bunları bir daha geri getiremez. Bir anlamda ilgili tutar kimsenin işine yaramayan zombi varlığa dönüşür. İnternet içinde Bitcoin olduğunu unutup sabit diskine format atan kişilerin hikâyeleriyle dolu. 7 bin 500 Bitcoin içeren cüzdanının kayıtlı olduğu sabit diski çöpe atan James Howells bunun en çarpıcı örneklerinden.

Sık sık Bitcoin’in suçluların gözde para birimi olduğunu duyuyorum. Gerçekten de öyle mi?

Olaya neresinden baktığınıza bağlı. Bitcoin merkezi bir yönetime sahip olmadığı için paranıza el koyulması, ödemelerin en son kişiye kadar takip edilmesi gibi klasik finansal kuralların dışında bir yapısı var. Bu sebeple araya aracı koymadan, kendilerini ele vermeden alışveriş yapmak veya fidye toplamak isteyen siber suçluların özellikle tercih ettiği bir ödeme alternatifi olduğu doğru.

Diğer yandan bazı uzmanlar sistemin kara para aklama ve benzer amaçlarla kullanıldığı görüşünün abartılı olduğunu düşünüyor. Suçla ve uyuşturucuyla küresel ölçekte mücadele etmek için kurulan UNODC verilerine göre dünyada her yıl aklanan kara para miktarı 800 milyar dolarla 2 trilyon dolar arasında değişiyor. Bugün tüm Bitcoin’leri tek bir elde toplasanız (ki bu mümkün değil), aklayabileceğiniz kara para en fazla 10 milyar dolar civarında olurdu. Bu da dikkat çekici bir meblağ olmakla birlikte küresel suç ekonomisinin büyüklüğüne kıyasla oldukça küçük bir rakam.

Bitcoin ile neler satın alabilirim?

Ödeme sistemi olarak Bitcoin kabul eden dükkânlarda satılan hemen hemen her şeyi. Kahve, bilgisayar, otomobil, çiftlik evi, hatta uzay turu…

Bitcoin’in alternatifleri var mı?

Evet. 10 milyar dolara yaklaşan piyasa değerine sahip olan Bitcoin’i 1 milyar 230 milyon dolarlık Ethereum ve 249 milyon dolarlık Litecoin takip ediyor. Bu alternatifler Bitcoin’in getirdiği ilkeleri daha ideal koşullarda sunduklarını dile getirseler de mükemmel değiller. Geçtiğimiz aylarda siber suçluların Ethereum’a saldırarak 50 milyon dolar değerinde vurgun yapması, bu para biriminin temelinden sarsılmasına neden oldu.

Bitcoin kullanmaya nasıl başlayabilirim?

Bunun için önce kendinize bir Bitcoin cüzdanı oluşturmanız gerekiyor. Başlangıç için ihtiyacınız olan tüm bilgileri bitcoin.org adresinde bulabilirsiniz.