Işık Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, otomatik çeviri gibi doğal dil işleme çalışmalarında bir modül olarak kullanılabilecek ve yakın gelecekte tüm Türki dilleri kapsayacak çalışmanın ilk adımı olan, Azerbaycan Türkçesi için ilk morfolojik çözümleyici MorAz’ı kullanıcıların hizmetine sundu. MorAz’la birlikte doğal dil işleme araçları, Azerbaycan Türkçesindeki sözcüklerin yapısını, köklerini, eklerini ve bunların bağlanış biçimlerini anlayabilecek.
Bilgisayar çevirileri, sesli yanıt sistemleri, sesli asistanlar, özetleme, soru cevap, aramalarda bilgi getirimi gibi pek çok işlevi mümkün kılan ve üzerinde yaklaşık 50 yıldır yapılan araştırmalarla sürekli geliştirilen Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing – NLP), gittikçe dijitalleşen dünyanın olmazsa olmazlarından birini oluşturuyor.
Doğal Dil İşleme çalışmalarının bir sonucu olarak her gün milyonlarca insan tarafından kullanılan cep telefonları, bilgisayarlar, tabletler; yazılanı ve söyleneni anlıyor, arama motorları ‘Bunu mu demek istemiştiniz’ diye soruyor, hatta yazım hatalarını gideriyor, aranılan konuyla ilgili seçenekler sunuyor. Tüm bu işlemlerin arkasında en geniş tanımıyla; farklı dillerdeki metinlerin ve seslerin bilgisayar tarafından algılanarak çözümlenmesi ve işlenmesi olan Doğal Dil İşleme yatıyor. Ancak otomatik çevirilerde sıkça rastlandığı gibi, özellikle Türkçe gibi eklemeli dillerde zorluklar yaşanabiliyor. Bu zorlukları aşmak için ilk adım olarak, bu dillerdeki sözcüklerin yapısındaki kökün, eklerin ve bunların işlevlerinin doğru olarak bulunması gerekiyor.
Işık Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, özellikle Türkçe ve Türkçe lehçelerinde karşılaşılan bu sorunun çözümünde önemli bir adım atarak tüm Türki dilleri kapsayacak geniş bir çalışmanın ilk adımı olarak, Azerbaycan Türkçesi için ilk morfolojik çözümleyici olan MorAz’ı kullanıcıların hizmetine sundu. Otomatik çeviri gibi Doğal Dil İşleme çalışmalarında bir modül olarak kullanılabilen MorAz, açık kaynaklı olarak buradan araştırma amaçlı kullanılabiliyor.
MorAz hakkında bilgi veren Işık Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Solak, “Türki dillere yönelik morfolojik çözümleyici çalışmalarımızda Anadolu Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi ile ilgili kısmı tamamladık. MorAz, Azerbaycan Türkçesi için ilk morfolojik çözümleyici oldu. Bunu da açık kaynaklı olarak kullanıma sunduk. Bu çalışmalarla Türki diller arasında hesaplamalı karşılaştırmalar yapmak ve aralarındaki ilişkileri daha iyi anlamak mümkün olacak. Özellikle Türkçe gibi eklemeli diller, otomatik çeviri araçları için önemli bir zorluk oluşturuyor. Bu sorunu, en bilinen ve en çok kullanılan otomatik çeviri araçlarında bile Türkçeden ya da Türkçeye çevirilerde görebiliyoruz. MorAz’ı, Azerbaycan Türkçesi için bu sorunu ortadan kaldırmaya yönelik bir ilk çalışma olarak hayata geçirdik. MorAZ sayesinde yapay zekâ Azerbaycan Türkçesini daha iyi anlayacak. Diğer Türk cumhuriyetlerinde konuşulan Türkçe lehçeleri için de çalışmalarımız sürüyor” diye konuştu.
